De onderstaande autonome ontwikkelingen zijn in de Kaderbrief opgenomen:

In de kadernota is de gemeentelijke bijdrage voor de Veiligheidsregio opgenomen, deze bijdrage is voor de gemeente Deventer van €7.655.459 naar €8.555.481 gestegen. Op 22 mei heeft de raad de begroting van de veiligheidsregio vastgesteld 2024-05-22 Raadsbesluit
De stijging zit voor €475.000 in de hogere indexatie die is toegepast voor lonen (conform CAO) en prijzen. Tevens is de doorontwikkeling brandweer €176.000 meegenomen en de maatwerkafspraak €213.000 voor het functioneel leeftijdsontslag ( FLO regeling). De doorwerking van de indexatie zal bij opstelling van de begroting 2025 ten laste komen van de stelpost lonen en prijzen. De stelpost herberekenen wij na uitkomst van de meicirculaire.
De stijging van de overige kosten (FLO, bevolkingszorg en uitbreiding brandweer) ad. €424.000 komt ten laste van de begroting 2025 en hebben een structureel effect.

2b. Nieuwe jaarschijf Jeugd: Rijksbijdrage en hervormingsagenda

• Compensatie tekorten

Met betrekking tot de compensatie voor de tekorten in de Jeugdzorg heeft het Rijk aangegeven het advies van de Commissie van Wijzen op te volgen (regel 1). Inmiddels is de Hervormingsagenda jeugd vastgesteld waarin is opgenomen dat de maatregelen uit de Hervormingsagenda €1 miljard moeten opleveren (regel 2). Om de hervormingsagenda uit te kunnen voeren houdt het Rijk een deel in op de uitkering van het tekort aan gemeenten (regel 3).
Er is destijds een afspraak gemaakt tussen Rijk en VNG omtrent op te nemen jeugdgelden in de meerjarenbegroting. Voor 2025 en verder mogen gemeenten 100% van de jeugdgelden opnemen. Wij gaan er voorlopig vanuit dat deze lijn gehanteerd blijft. In 2028 krijgen we voor de compensatie van de tekorten jeugd per saldo €314.000 meer dan in 2027.

• Aanvullende besparing

Het kabinet heeft aanvullend besloten tot het realiseren van de aanvullende besparing van structureel €511 miljoen, welke een Rijksverantwoordelijkheid is gemaakt (regel 4). Concreet betekent dit dat het aan de Rijksoverheid is om de besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen. Het gaat daarbij om maatregelen waardoor gemeenten minder middelen nodig hebben of waarbij alternatieve inkomsten gegenereerd worden (bv door middel van de invoering van een eigen bijdrage). Ook draagt het Rijk het budgettaire risico ingeval (een deel van) deze maatregelen geen of niet tijdig doorgang vinden. Het Rijk heeft deze opgenomen voor structureel €500 miljoen, het Deventer aandeel is circa €3,5 miljoen. Wij zijn voorzichtig en houden voor 50% rekening met toekomstige lagere uitgaven op jeugd €1,8 miljoen (regel 5). Dit omdat wij de afgelopen jaren al fors hebben geïnvesteerd in het voorliggende veld en wij de kans reëel achten dat er dubbelingen zullen zijn tussen de maatregelen in de Hervormingsagenda en in de maatregelen die we al uitvoeren.

Met het Integraal Huisvestingsplan voor het Deventer onderwijs 2024-2040 (IHP) is een grote beleidsambitie vastgesteld. Groot vanwege een hogere kwaliteitsambitie (duurzaamheid, frisse scholen), maar ook groots omdat we met elkaar vaststellen dat we in 16 jaar onze gebouwenvoorraad willen vernieuwen en geschikt willen maken om goed onderwijs te kunnen blijven geven. Op basis van het IHP is een prioritering vastgesteld. Deze prioritering is als een minimale variant doorgerekend, zonder inhoudelijke ambities. Hierbij is gebruik gemaakt van de kaders in de verordening onderwijshuisvesting Deventer 2015: o.a. met de VNG-normering', zonder bijvoorbeeld m2 voor kinderopvang, maar wel met een verantwoordelijkheid op het gebied van renovatie als alternatief voor nieuwbouw. De komende jaren werken we naast de lopende projecten Marke Zuid, VSO Deventer, Sancta Maria school, Zwaluwenburg en Colmschate aan verbetering van de onderwijshuisvesting voor de Rythmeen in Bathmen, Arkelstein, de Internationale Schakelklas (IKS) en De Kleine Planeet aan de Rielerweg. Hiervoor hebben we vanaf 2026 jaarlijks structureel €1.000.000 extra nodig voor onderwijshuisvesting.

2d. Uitwerking reeds genomen besluiten

Doordat er een nieuwe jaarschijf wordt toegevoegd is deze jaarschijf ook toegevoegd aan een aantal reeds eerder genomen besluiten. Deze financiële doorwerking (technisch) leidt tot een nadeel van €92.000 structureel.

2e. Nieuwe jaarschijf 2028

De jaarschijf 2028 is toegevoegd, dit leidt voorlopig tot een toevoeging van €1,8 miljoen. Dit betreft: raming algemene uitkering, structurele stelpost autonome ontwikkelingen, stelpost accres AU, toename ozb op basis uitbreiding aantal woningen en 3% tariefstijging. Voor de stelpost prijzen hanteren wij voorlopig 2,3% en lonen/sociale lasten 4,4% op basis van de raming van het Centraal Economisch Planbureau 2024. Deze indexatiecijfers kunnen nog muteren bij de begroting 2025-2028.

3. Aanpassing rekeningresultaat

In de 4e kwartaalrapportage 2024 is een prognose afgegeven van een voordelig saldo na budgetoverheveling. Bij de 1e kwartaalrapportage hebben wij het voorlopige resultaat van €14,026 miljoen verwerkt. Hiermee is er vroeg in het jaar een beeld gegeven van de gerealiseerde resultaten. Daarbij hebben wij tevens aangegeven dat het om een voorlopig resultaat gaat in verband met onzekerheden, zoals het sociaal domein en de accountantscontrole. In april hebben wij de productieverantwoording van onze zorgaanbieders in het sociaal domein (WMO en Jeugd) binnen gekregen en beoordeeld. Op basis hiervan is het resultaat in de definitieve jaarverantwoording bijgesteld. Het definitieve resultaat komt uit op een voordelig saldo na budgetoverheveling van €13,1 miljoen. Dit betekent een negatieve bijstelling van €0,9 miljoen.

4 en 5. Wmo

• Huidige situatie

In 2023 was er sprake van een volumedaling in de Wmo, daar waar een stijging werd verwacht.  Een verklaring hiervoor is niet eenduidig te geven. Wel zien we enkele ontwikkelingen die hieraan zeker hebben bijgedragen. Zo wordt er al jaren geïnvesteerd in een wijze van indiceren waarbij recht wordt gedaan aan de vraag van de inwoner maar tegelijkertijd wordt nagegaan waartoe de inwoner zélf nog toe in staat is. Daarnaast is en wordt geïnvesteerd in een stevig voorveld met goede (collectieve) voorzieningen waardoor Wmo maatwerk kan worden voorkomen. Het collectieve aanbod  blijkt steeds vaker een goed alternatief. Ook worden oude indicaties "opgeschoond" in die zin dat we nagaan of in plaats van Wmo indicaties, Wlz indicaties mogelijk zijn of dat de inwoner inmiddels weer op eigen kracht weer verder kan.

• Toekomst

Diverse maatschappelijke ontwikkelingen maken echter dat Wmo uitgaven - zeker op de langere termijn - aanzienlijk zullen stijgen. De aankomende jaren vindt er een dubbele vergrijzing plaats: de groep oudere inwoners wordt - relatief - steeds groter én mensen worden steeds ouder. Het aantal inwoners van 80 jaar en ouder neemt in Deventer toe van 4.600 in 2020 naar 7.200 in 2035 en 10.200 in 2050. Over de periode 2020-2050 is dit een stijging van 121%. In 2040 is 1 op de 4 inwoners van Deventer 65 jaar of ouder. Het RIVM stelt dat dit 28.280 inwoners voor Deventer zijn. Het aantal plekken in verzorgings- of verpleeghuizen is nu al onvoldoende. Veel ouderen blijven (al dan niet noodgedwongen) thuiswonen. Deze twee ontwikkelingen samen - meer ouderen en langer thuis wonen - betekent een verzwaring van de zorgvraag in de thuissituatie en dus een toenemende druk op de Wmo. Daarnaast zien we een beweging waarbij Wmo maatwerk een vangnet wordt daar waar mensen buiten de boot vallen bij de Wet Langdurige Zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet.

• Financiële doorkijk

Op basis van het Wmo voorspelmodel van de VNG hebben we een doorrekening gemaakt van de ontwikkeling van de kosten voor de Wmo. We gaan hierbij uit van een gemiddelde volumestijging van jaarlijks 3% voor hulp bij het huishouden, begeleiding en dagbesteding. Daarnaast hebben we rekening gehouden met een stijging vanuit de transformatie uit het Integraal Zorgakkoord (IZA). De eventuele gevolgen voor het volume van de herinvoering van inkomensafhankelijke bijdrage voor de Wmo met ingang van 2026 zijn niet meegenomen. Rekening houdend met bovenstaande ontwikkelingen kan er structureel een bedrag van €600.000 naar de algemene middelen vrijvallen. Hierbij is het van belang dat in de nieuwe jaarschijf van de meerjarenbegroting (2029) wel weer een compensatie moeten komen uit de algemene middelen voor de volumestijging.  
In de jaren 2024 tot en met 2027 kan voorzichtigheidshalve incidenteel een hoger bedrag terugvloeien naar de algemene middelen van:
2025  €0,8 miljoen
2026  €1,1 miljoen
2027  €0,7 miljoen
2028  €0,4 miljoen

Op 23 september 2022 heeft de gemeente Deventer een aanvraag ingediend voor versnellingsgelden ten behoeve van de woningbouw. De aanvragen hebben betrekking op infrastructurele en mobiliteitsmaatregelen in de gebieden Keizerslanden en Centrumschil. Totaal een investering met cofinanciering van €60 miljoen. Inmiddels hebben wij eind 2023 de beschikking en de middelen ontvangen vanuit het Rijk. In het voorjaar van 2024 zijn voor beide gebieden programmateams gestart om een en ander in kaart te gaan brengen. Of en hoeveel deze projecten binnen deze gebieden structureel beslag gaan leggen op de beschikbare financiële ruimte is op dit moment niet bekend. Via de toekomstige rapportages zullen wij de raad hiervan blijvend op de hoogte houden.

2. Nota Kapitaalgoederen

In de Nota Kapitaalgoederen (NKG) is gekeken naar de kosten van onderhoud en vervanging van onderdelen van de openbare ruimte. Hieruit blijkt dat er een flink gat zit tussen de opgave en de beschikbare financiële middelen, oplopend naar €10 miljoen in 2033. Het huidige budget is niet toereikend om de openbare ruimte blijvend op niveau te onderhouden. Er zijn meer middelen nodig om de openbare ruimte veilig te houden en ruimte te kunnen blijven bieden aan buurtgerichte ontwikkelingen.
In de Nota Kapitaalgoederen is een ingroeiscenario opgenomen om op de langere termijn toe te groeien naar een situatie waarbij de financiën, de opgave en de organisatie op elkaar zijn afgestemd. Bij de voorjaarsnota 2023 is €500.000 structureel (4 x €125.000 in de jaren 2024 t/m 2027) beschikbaar gesteld door de raad. De verkregen middelen bij de voorjaarsnota 2023 zijn ingezet voor de vervangingsopgave binnen product Straten, Wegen en Pleinen (SWP) maar voor 2029 (€165.000) alsook voor 2030 (€323.000) zijn er extra middelen benodigd. Hiermee is een klein deel van het financiële gat opgelost.

Het moge duidelijk zijn dat wanneer er niet verder (structureel) geïnvesteerd wordt in de assets van de openbare ruimte er grote economische, maatschappelijke en financiële problemen kunnen ontstaan waar ingrijpende veiligheidsrisico's aan kleven.
We hebben de opgave voor de komende jaren bij de voorjaarsnota 2024 opnieuw in kaart gebracht en vanaf 2025 lopen de extra middelen op van €868.000 in 2025, €905.000 in 2026 en €1.134.800 in 2027 tot €1.221.000 in 2028 tot €1.596.700 in 2030. De middelen voor de eerstkomende jaren (2025 en 2026) zullen worden ingezet voor de vervangingsopgave binnen de producten Spelen (€268.000) en Openbaar Groen (€600.000). Het budget voor spelen is direct gekoppeld aan het speelbeleidsplan "Spelen, Bewegen en Ontmoeten" en is essentieel om hier de komende jaren uitvoering aan te geven.
Het budget ten aanzien van groen is enerzijds nodig om veiligheidsonderhoud aan bomen op het juiste niveau te kunnen houden en anderzijds om vanuit groen de noodzakelijke toevoeging te kunnen doen aan een gebiedsgerichte aanpak. Tenslotte is een goed ingerichte groene omgeving essentieel om verloedering van de openbare ruimte tegen te gaan. De middelen voor het jaar 2026 zullen worden ingezet daar waar het het hardst nodig zal zijn.

In afwachting van externe (politieke) ontwikkelingen als de meicirculaire 2024, het verwachte ravijnjaar in 2026, het nieuwe kabinetsprogramma en de (structurele) arbeidskrapte wordt voorgesteld om de extra middelen 2 jaar op te schuiven; ingaande vanaf 2027. Dit ook ter voorkoming van een opeenstapeling van budgetten gezien de budgetoverhevelingen en aanvullend beschikbaar gestelde middelen in de voorjaarsnota 2023 en begroting 2024.

3. Vastgoed

Om de klimaatwet doelstellingen te halen, zijn er meer middelen nodig. Wij zijn gestart om de eerste gebouwen te verduurzamen, hier moeten wij nog op stoom komen. Voor de eerste jaarschijven zijn er voldoende middelen om hier adequate uitvoering aan te geven. Na 2027 zijn er extra middelen benodigd boven op wat er nu beschikbaar / gereserveerd is. Het kader voor de verduurzaming is vastgelegd in de portefeuillestrategie verduurzaming vastgoed. De grootste opgave voor de verduurzaming van ons eigen maatschappelijk vastgoed ligt in de periode 2023 tot en met 2030. Om de doelstelling van 55% CO2 reductie in 2030 te realiseren is een investering van bruto €69,5 miljoen bruto nodig. Dat is netto €48,7 miljoen, omdat een deel van de investering gedekt kan worden uit het budget planmatig onderhoud en deels uit de energiebesparing door afspraken te maken met huurders. Ongeveer 70% van de bruto investering is dus onrendabel.

In de portefeuillestrategie is aangegeven volgens welke financiële spelregels wij de verduurzaming willen realiseren. De feitelijke dekking voor de financiële consequenties gebeurd via afzonderlijke besluiten, zoals bijvoorbeeld de voorjaarsnota en de reguliere P&C cyclus. Van het onrendabele deel is een deel reeds gedekt; in de begroting 2024 is €6 miljoen eenmalig en €370.000 structureel beschikbaar. De resterende benodigde dekking bedraagt daarmee €36,8 miljoen; dat is structureel €2,55 miljoen.

Per jaar is dat een investering van oplopend naar ruim €6 miljoen netto, dat leidt tot een structurele kapitaallast van €2,55 miljoen in 2031. In het investeringsprogramma zijn de investeringen en de dekkingsbehoefte in meerjarig perspectief weergegeven. In het investeringsprogramma is een jaarlijks gemiddelde aangehouden. Aandachtspunt is het investeringsritme; wanneer het een logisch moment blijkt een groot pand al in de eerste jaren (bijvoorbeeld 2024) te verduurzamen, zal de investeringsbehoefte en dus de noodzakelijke financiële middelen naar voren schuiven, en vice versa. Dergelijke bijstellingen maken onderdeel uit van de portefeuillestrategie.

Afgelopen voorjaar 2024 is door de raad de toekomstvisie voor de Scheg vastgesteld. Tegelijk met de visie zijn verschillende scenario's gepresenteerd. Door de raad is op basis van maatschappelijke waarde, duurzaamheid, samenhang en aantrekkelijkheid, investeringen en exploitatie gekozen het plan uit te werken overeenkomstig de + Variant. De kern van dit scenario is dat alle functies behouden blijven, worden gerenoveerd en verduurzaamd.

De + Variant gaat op basis van een eerste kosteninschatting uit van een totaal aan directe kosten van €17,9 miljoen. Hierbij komen de kosten voor projectmanagement die ingeschat worden op €0,5 miljoen voor de gehele renovatie. In totaal gaat het om een indicatief investeringsbedrag van €18,4 miljoen. Hierbij moet worden aangetekend dat dit gebaseerd is op prijspeil 2023 en dat in dit investeringsbedrag nog geen rekening is gehouden met de reserveringen in het meerjarenonderhoudsplan en afschrijving of verlenging van bestaande boekwaarden van het Sportbedrijf. De investeringen in de beweegbare bodem en vervanging van de glijbanen in het zwembad zullen een positief effect hebben op de exploitatie van het zwembad. Deze voordelen zijn in de berekening van de exploitatielasten nog niet meegenomen. In de berekening van de kapitaallasten gaan we uit van een bandbreedte in de afschrijvingstermijn van 30-40 jaar voor de investeringen in de ijsbaan, MJOP, entree gebied en nieuwe entree. Voor de overige onderdelen zoals PV-panelen, zonnecarport en beweegbare bodem en vervanging van de glijbanen is een bandbreedte voor de afschrijvingstermijn van 15-20 jaar gehanteerd. De kapitaallasten van de renovatie vanaf 2029 liggen indicatief tussen €750.000 en €930.000. Dit is onder andere afhankelijk van de ruimte binnen de begroting van het Sportbedrijf voor een bijdrage aan deze investeringen en de afschrijving / verlenging van de bestaande boekwaarden.

In de vervolgfase zal verdiepend onderzoek worden uitgevoerd naar de in het rapport benoemde -en mogelijk aanvullende – verduurzamingsmogelijkheden en daarbij horende levensduurkosten. Hierbij wordt specifieker gekeken naar de energiestromen binnen de Scheg en mogelijke uitwisseling van energie binnen het complex als ook met omliggende bebouwing. Ook zal dan financieel inzichtelijk worden gemaakt welke dekking er binnen de begroting van het Sportbedrijf is.

Ten aanzien van MeerJaren Onderhoudsplanning (MJOP) is in het rapport geadviseerd op basis van de geactualiseerde MJOP al een aanvang te maken met het geclusterd uitvoeren van diverse noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden die niet kunnen worden uitgesteld. Dit laatste geldt met name voor de vriesinstallatie van de ijsbaan. In de Voorjaarsnota 2023 is voor de voorbereiding in 2024 €100.000 en voor de kapitaallasten in de realisatie van de ijsbaan vanaf 2025 een bedrag van €151.000 gereserveerd in de begroting. De reservering in 2025 kan vrijvallen omdat de investeringen in de ijsbaan pas vanaf 2025 zullen plaatsvinden.

5. Minimaregelingen o.a. Motie Individuele inkomenstoeslag (IIT)

Alle inwoners van Deventer (van jong tot oud) kunnen rondkomen en meedoen in de samenleving. Dit zonder dat zij stress ervaren van geldzorgen en (problematische) schulden. Er is een aantal wensen geformuleerd (vanuit de raad) ten aanzien van het Geldfit spreekuur, de Individuele Inkomenstoeslag (IIT) en diverse minimaregelingen. Tegelijkertijd is er onduidelijkheid over wat het landelijk beleid wordt en is Inzet op geldzorgen (IOG) nog volop in ontwikkeling; in die zin is de situatie nog niet substantieel veranderd ten aanzien van vorig jaar. Hierdoor stellen we voor om voor het derde Geldfit spreekuur en de referteperiode IIT de in 2024 ingezette lijn te continueren en – op basis van de uitgevoerde inventarisatie dierenartskosten – in te zetten op enkele preventieve maatregelen. De verwachting is dat op langere termijn de volledige uitrol van IOG (werken volgens de bedoeling, maatwerk) de noodzaak voor een deel van deze acties minder wordt. En dat we geen pleisters kunnen blijven plakken voor afwezigheid van passend landelijk armoedebeleid/ in afwachting van regelgeving uit Den Haag.

Op basis van ingediende moties incidenteel middelen ter beschikking stellen voor de volgende maatregelen voor Inzet op Geldzorgen en Ondersteuning (IOG):

1. 3e spreekuur Geldfit (€75.000) + kosten taalbemiddeling (€37.500).
2. Verruiming Individuele Inkomenstoeslag voortzetten (€220.000 + €50.000 uitvoering).
3. Voorlichting huisdieren (€10.000) + kosten neutraliseren katten (€16.000).

Er zijn drie Gelfdit spreekuren. Twee spreekuren zijn structureel gedekt, het derde spreekuur niet. Het voorziet duidelijk in een behoefte (de spreekuren zitten al zo goed als vol) want het is een laagdrempelige toegang voor inwoners met geldzorgen. Dit geeft een basis om het verder uit te bouwen en nog meer effect te bereiken. De spreekuren worden samen met maatschappelijke partners ingevuld. Naast de kosten voor het spreekuur (€75.000) gaat het om de kosten van taalbemiddeling (€37.500). Taalbemiddeling is een belangrijk onderdeel voor het signaleren van en hulp bij laaggeletterdheid. Zonder deze taalbemiddeling zal Geldfit niet op het huidige kwaliteits- en laagdrempeligheidsniveau kunnen blijven functioneren.

6. Onderwijshuisvesting (IHP2024-2040)

Met het Integraal huisvestingsplan (IHP) 2024-2040 hebben we voor de stad een stevige ambitie op het gebied van onze schoolgebouwen vastgelegd. In de komende 16 jaar streven we naar het slim, samen verduurzamen en toekomstbestendig maken van onze gebouwenvoorraad. Slim en samen betekent ook anders organiseren en financiën bundelen. Niet meer denken vanuit eigen verantwoordelijkheden, maar vanuit de wens om voor kinderen het verschil te maken en weloverwogen de volledige levensduur van een gebouw leidend te laten zijn in keuzes. We focussen ons op actielijnen die zijn vastgesteld in het IHP. Huisvestingsprojecten in de Centrum(schil), Keizerslanden, rondom Arkelstein/VSO de Linde en de Internationale Schakelklas krijgen prioriteit.

We zetten in op versnellen en samenwerken. De eerste vier jaar werken we de plannen uit, al groeiend en lerend werken we naar elkaar toe. Omdat het een groeimodel is, stellen we incidentele dekking van de personele capaciteit voor. Dit is een jaarlijks bedrag van €259.000 voor 2025-2028.

Niet alleen het IHP, maar ook ons klimaatbeleid, focust op een gezond binnenklimaat voor onze scholen. Ook de circulaire doelstellingen maken dat we niet langer kunnen bouwen conform Bouwbesluit. We willen een voorbeeld zijn voor onze leerlingen. We bouwen volgens het Kwaliteitskader Ruimte-OK en zoeken met elkaar naar verdere optimalisatie. We maken het gebouw meteen klaar voor de gestelde duurzaamheidsdoelstellingen. Daarnaast is het kader bij nieuwbouw en renovatie ENG zoals besloten door de raad bij de portefeuillestrategie verduurzaming Vastgoed (2023-441).

Projecten vragen soms meer dan wettelijk noodzakelijk. Denk bijvoorbeeld aan uitgebreidere inrichting van de buitenruimte (Sancta Maria, Lettele), meteen 2 scholen realiseren in plaats van gefaseerd bouwen of ruimte voor maatschappelijke partners (Zwaluwenburg). Binnen de budgetten wordt rekening gehouden met een integrale kijk op het project en de omgeving, en een visie naar de toekomst toe. We maken keuzes voor minimaal de komende 40 jaar. Een ‘smallere’ blik levert op projectniveau kleine besparingen op.

Het gebouwenbestand is verouderd, de nood voor verduurzaming is hoog. We leggen onszelf een hoog tempo op. Temporiseren leidt tot een verminderen van de structurele lasten.
In de kaderbrief 2024 is vanaf 2026 al rekening gehouden met een jaarlijks bedrag van €1 miljoen dat extra benodigd is voor onderwijshuisvesting. Daarnaast is er voor de verduurzaming van onderwijsgebouwen een jaarlijks bedrag van €35.000 gereserveerd in de begroting. Capaciteit begint in sommige wijken onder andere door woningbouw te knellen Binnen de strategische investeringsagenda reserveren we middelen voor de onderwijshuisvesting die aan de groei van Deventer gerelateerd is. Daarnaast zijn op basis van de hierboven geschetste uitgangspunten voor de komende vier jaar de volgende bedragen benodigd:

Met de ervaringen van de laatste twee verkiezingen is het benodigde budget voor de organisatie van de verkiezingen opnieuw bepaald. Naast een toename van kosten op diverse posten (zoals op vergoeding stemlokalen en stembureauleden) zijn ook de kosten van een projectleider opgenomen. De projectleider is nodig voor een goed verloop van de verkiezingen, gezien het hoge afbreukrisico dat voor dit project geldt. Binnen het programma Burger en Bestuur is er geen ruimte om deze extra kosten van €100.000 vanaf 2026 op te vangen.

Kabels en Leidingen (kostendekkendheid)

Om de kwaliteit van de openbare ruimte te borgen verricht de aannemer voor de elementenverhardingen binnen Deventer het (her)straatwerk na gedane nutswerkzaamheden. Aan de netbeheerders worden de kosten in rekening gebracht conform de door de VNG voorgestelde te hanteren tarieven. Het tarief welke de aannemer ons in rekening brengt loopt echter niet in lijn waardoor er een (structureel) tekort ontstaat op deze werkzaamheden. In 2023 heeft dit geleid tot een aanzienlijk tekort van €500.000. Voor 2024 denken we door interne beheersingsmaatregelen het tekort te kunnen verminderen naar €250.000. Voor deze €250.000 hebben we bij de 1e kwartaalrapportage 2024 dekking uit de algemene middelen verkregen.
Voor 2025 en verder zijn we bezig om de interne beheersingsmaatregelen verder te optimaliseren, dit kan betekenen dat wij hogere leges in rekening gaan brengen bij de netbeheerders.

Energielasten programma Leefomgeving

De energielasten binnen programma Leefomgeving zijn de afgelopen jaren fors gestegen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Voor een aantal producten binnen het programma kunnen de energielasten gedekt worden door verwerking in de tarieven (parkeren, riolering) en heeft dit geen invloed op de programmabegroting leefomgeving. Voor de producten Openbare Verlichting en Verkeerstechniek (VRI) geldt dat echter niet en zijn de bestaande budgetten niet toereikend meer om de werkelijke energielasten te dekken ondanks een lichte daling van de huidige energietarieven.Op basis van het prijspeil 2024 is voor de energielasten voor de Openbare Verlichting sprake van een structureel tekort van €300.000.
Er is gekeken of er energiebesparingen mogelijk zijn maar het is technisch bijna niet mogelijk om het areaal te dimmen of op bepaalde tijdstippen uit te schakelen. Dit levert marginale voordelen op en daarnaast komt de veiligheid van de burgers ook in het geding. Voor de langere termijn is een besparing mogelijk door het versneld ver-"ledden" van het areaal. Hierbij worden lichtmasten ook vervangen door slimme lichtmasten. Deze versnelling levert daarnaast een bijdrage aan de klimaatdoelstellingen (reductie CO2). Hiervoor hebben we een businesscase ontwikkelt en is tevens met de raad gedeeld. Dit vergt voor de komende jaren een forse investering en leidt tot een besparing op de energielasten.

Stichting Ulebelt

In februari 2023 is de toekomstvisie van de Stichting de Ulebelt en oplegnotitie bureau SME Vastgesteld. De raad heeft budget beschikbaar gesteld voor het aanstellen van een interim-manager. Deze heeft in samenwerking met de huidige directeur van de Ulebelt (per 01-01-2024) het uitvoeringsprogramma opgeleverd. In het uitvoeringsprogramma is het verbetertraject in 2023 verantwoord en is een nieuwe koers ingezet. Met dit uitvoeringsprogramma heeft de Ulebelt een document waarmee ze de komende jaren een duidelijke richting heeft om naartoe te werken.

Uit het uitvoeringsprogramma blijkt dat er naast de reguliere subsidieverstrekking extra subsidie van €55.000 benodigd is om de gestelde ambities en doelen te realiseren die in acties zijn uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma. Bij de 1e kwartaalrapportage 2024 is voor 2024 dit bedrag reeds door de raad toegekend. Voor de jaren 2025 en 2026 wordt dit eenmalig gedekt uit programmageld voor wij Deventer. Vanaf 2027 verwacht de Ulebelt geen extra subsidie meer nodig te hebben door extra te genereren inkomsten, met name uit de zorgactiviteiten.

Ontwikkeling kosten jeugdzorg

In de 3e kwartaalrapportage 2023 is er een tekort van €2,5 miljoen gemeld. Een belangrijke oorzaak is de stijging van het volume als gevolg van het woonplaatsbeginsel zoals eerder gemeld in de jaarrekening 2022. Een andere belangrijke oorzaak is de stijging van de kosten voor de jeugdigen met meervoudige complexe problemen. Hier zien we een kostenstijging van +/- 43% ten opzichte van 2022. De oorzaken zijn nader onderzocht. Uit onderzoek naar de 10 duurste casussen blijkt dat er sprake is van hoge toewijzingen, stapeling van zorg en toekenning van meer zorgproducten. De aanbevelingen uit het onderzoek worden in 2024 opgepakt. Wat het effect hiervan zal zijn op de kosten van deze jeugdigen is niet in te schatten. In de jaarrekening 2023 zien we dat de kosten van de jeugdzorg €1,1 miljoen hoger zijn dan de bijgestelde raming in de 3e kwartaalrapportage 2023. Hiermee komt het tekort in 2023 op €3,6 miljoen. Hiervan is €900.000 structureel bijgeraamd als autonome ontwikkeling bij de 3e kwartaalrapportage 2023. Hiermee resteert nog een tekort van €2,7 miljoen.

In de Voorjaarsnota 2023 is besloten om het voordeel vanuit de verzachting van het ingroeipad van de maatregelen vanuit de Hervormingsagenda in 2024 van €901.000 en in 2025 van €1.360.000 te storten in de reserve Hervormingsagenda Jeugd. Vanuit de Voorjaarsnota 2024 van het Rijk is bekend geworden dat het Rijk de besparing vanuit het coalitieakkoord Rutte IV van €500 miljoen in 2025 schrapt. Dit betekent voor Deventer eenmalig een voordeel van €1,7 miljoen. Voorstel is om dit voordeel (na uitwerking hiervan in de meicirculaire) in te zetten ter dekking van de kosten jeugdzorg. In de jaren daarna moet de maatregelen vanuit de hervormingsagenda jeugd leiden tot besparingen. De komende jaren worden de maatregelen vanuit de Hervormingsagenda Jeugd geïmplementeerd. Vanuit de Hervormingsagenda moet een besparing van €1 miljard gerealiseerd worden. Van deze €1 miljard is aangegeven dat ongeveer 2/3 haalbare maatregelen zijn. 1/3 van de maatregelen is nog met onzekerheden omgeven. De maatregelen die haalbaar zouden moeten zijn, leveren volgens de Hervormingsagenda in 2030 een besparing van €4,6 miljoen op voor Deventer. Voor monitoring van de maatregelen vanuit de Hervormingsagenda wordt een deskundigencommissie ingesteld vanuit het Rijk en de VNG. Zij beoordeelt de effectiviteit van de genomen maatregelen. Daarnaast worden mogelijke knelpunten die invloed kunnen hebben op de jeugdzorg onderzocht. Het eerste advies van de commissie, dat begin 2025 wordt verwacht, dient als een tussentijdse evaluatie van de uitvoering van de Hervormingsagenda. Het is een zwaarwegend advies  ten aanzien van de uitvoering van de maatregelen en de gepleegde inspanningen in relatie tot de uitgavenontwikkeling. Dit advies kan worden meegenomen in de voorbereidingen op de Voorjaarsnota 2025 voor de invulling van de besparingen vanaf 2026.
Wij stellen daarom voor om in de begroting 2026 rekening te gaan houden met de besparingen vanuit de Hervormingsagenda. In het 2e halfjaar 2024 en in 2025 kan dan gewerkt worden aan een nadere onderbouwing van de besparingen die de gemeente Deventer kan realiseren.

Suggestie :
Aanvullende bezuiniging Rutte IV. In de voorjaarsnota van het Rijk is de bezuiniging van 500 miljoen op de jeugdzorg voor 2025 geschrapt, voor de jaren daarna blijft deze bezuiniging vooralsnog overeind. De (demissionair) staatssecretaris van Ooijen is van plan om voor het einde van 2024 te komen met wetgeving rondom de invoering van een eigen bijdrage.
In het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet is opgenomen dat deze extra bezuiniging ook de jaren na 2025 vervalt. Wanneer de bezuiniging definitief van tafel gaat valt er een stelpost van €1,7 miljoen structureel vrij. Bij de begroting 2025 hopen wij hier meer duidelijkheid over te hebben.

Museum EICAS heeft onvoldoende baten om het museum draaiende te houden en vraagt jaarlijks €150.000 exploitatiesubsidie. EICAS heeft bij aanvang aangegeven als particulier museum zonder gemeentelijke subsidie te functioneren. In de praktijk blijkt dit niet haalbaar. Aangezien EICAS een lacune opvult (een museum met moderne kunst ontbrak in Deventer) kan zij van toegevoegde waarde zijn voor Deventer. Voorgesteld wordt om jaarlijks €150.000 te subsidiëren aan het museum. Afweging van het structurele verzoek zal plaatsvinden bij de cultuurvisie. In de VJN wordt derhalve niets meegenomen.

dEVENTer

Door stijgende kosten ca. €270.000 in de evenementensector, onder andere door beveiligingskosten, past de realisatie van de grote culturele evenementen van Deventer niet binnen het financieel kader van de Cultuurvisie 2019-2024. De raad is hierover geïnformeerd in raadsmededeling 2023-795 . Om de drie beeldbepalende evenementen gratis toegankelijk te houden voor inwoners en bezoekers van Deventer is er structureel extra geld nodig voor de organisatie Events dEVENTer om dit mogelijk te maken. Binnen het programma Cultuur is geen dekking zonder bijstelling van de vastgestelde prestaties lopende de huidige Cultuurvisie. In het kader van de nieuwe Cultuurvisie inclusief herijking van het evenementenbeleid (raadsmededeling 2023-809 ) zal deze afweging opnieuw worden gemaakt. Vervolgens zal Events dEVENTer, in het kader van de nieuwe Cultuurvisie, een passend meerjarenplan 2025-2028 inclusief begroting opstellen.

Wanneer wij alle voorstellen nieuw beleid inpassen hebben wij geen sluitende begroting en meerjaren begroting. Dit betekent dat wij richting begroting met voorstellen komen om ruimte vrij te maken voor dit nieuwe beleid om onze ambities te kunnen realiseren. Een van de voorstellen is om de opbrengsten OZB te verhogen met 5% i.p.v. 3%. Wij zien ons daar genoodzaakt toe omdat de bijdrage van het Rijk aan de gemeente ook dalende zijn. De extra middelen die deze opbrengsten genereren worden ingezet om te investeren in onderwijshuisvesting en onze kapitaalgoederen.
Wij verwachten dat het Rijk zijn verantwoordelijkheid neemt en gaat zorgen voor een toereikende financiering van gemeenten en de aan hen opgelegde taken. In de voorjaarsnota van het Rijk is hierin een eerste stap gezet. Een nieuw kabinet kan ervoor zorgen dat gemeenten voldoende middelen hebben om de grote maatschappelijke opgaven te realiseren. Mocht na de uitkomst van de meicirculaire de financiële situatie verslechteren dan komen wij bij de begrotingsbehandeling met een eerste uitwerking van een mogelijk besparingspotentieel.

Incidentele middelen gebruiken voor dekking van structurele lasten

Dankzij een nieuwe maatregel kunnen gemeenten vanaf 2024 reserves en overschotten inzetten voor het dekken van structurele lasten. Dit is het resultaat van overleg tussen de fondsbeheerders, de VNG, het IPO en de financieel toezichthouders. Hierdoor kunnen gemeenten vanaf volgend jaar het surplus in de algemene reserve (de reserve waar geen bestemming aan is gegeven) aanwenden voor het dekken van structurele exploitatielasten. Van dit vrij besteedbare deel, het surplus, mogen gemeenten 10% inzetten voor structurele lasten. Dit onder de voorwaarde dat de solvabiliteit van de gemeente groter of gelijk aan 20% is en blijft. Dit deel wordt dan tot ‘structurele baat’ bestempeld. Ook moet het weerstandsvermogen naar het oordeel van de toezichthouder (de provincie) voldoende zijn, gebaseerd op een adequate risico-inventarisatie. Het is aan gemeenten zelf of ze hun reserves daadwerkelijk inzetten.

De toezichthouder beoordeelt of en hoe de maatregel kan worden ingezet als herstelplan voor gemeenten zonder structureel en reëel begrotingsevenwicht in de vastgestelde begroting 2024. Het is de fondsbeheerders bekend dat dit geen oplossing is voor structurele tekorten die zich nu of in de toekomst voordoen, zoals vanaf 2026. De maatregel heeft de intentie om gemeenten te helpen om actuele knelpunten op te lossen. De maatregel moet gezien worden als een tijdelijke overbrugging om te komen tot een structureel evenwicht van de begroting. De maatregel is niet bedoeld als mogelijkheid om via eenmalige middelen structurele middelen te genereren. Het voorstel is dan ook om de generieke weerstandsreserve niet in te zetten om structurele middelen te genereren. Wij hebben onze generieke weerstandsreserve nodig om de gepresenteerde negatieve begrotingssaldi te kunnen opvangen.

De VNG heeft een eerste analyse gemaakt van het hoofdlijnenakkoord en wat dit betekent voor gemeenten.

Wat staat er in het akkoord?

De voornemens van het kabinet op het terrein van gemeentefinanciën zijn kort samengevat:

• Voortbouwen op het bestaande budgettaire kader uit de Voorjaarsnota, dus geen correctie op het lager vaststellen van het gemeentefonds vanaf 2026
• Afschaffen van alle specifieke uitkeringen vanaf 2026 (met uitzondering van de BUIG) en de middelen na aftrek van 10% efficiencykorting aan het gemeentefonds toevoegen
• Twee nieuwe belastingen introduceren waarvan de opbrengsten (uitsluitend) ten goede komen aan woningbouw en infra in betreffende gemeente: een planbatenheffing en een (onbebouwde) grondheffing.
• Afspraken maken met gemeenten om de woonlasten (OZB) te maximeren
• De extra bezuiniging op de Jeugdzorg van €511 miljoen vervalt
• Er komen extra middelen voor woningbouw en infrastructuur

Wat betekent dit voor gemeenten?

Voor gemeenten betekenen de maatregelen het volgende:

• De financiële positie van gemeenten verbetert niet. Vanaf boekjaar 2026 zullen gemeenten moeten gaan bezuinigen om tot een meerjarig sluitende begroting te komen. De impact voor burgers hangt af van de keuzes per gemeente, maar in zijn algemeenheid zal dit betekenen dat het niveau van voorzieningen en dienstverlening omlaag zal gaan.
• Het afschaffen van de specifieke uitkeringen zou kunnen betekenen dat gemeenten meer ruimte krijgen voor eigen beleidskeuzes, meer integrale aanpak, minder administratieve lasten en met een jaarlijkse indexering. Als dat gerealiseerd wordt is een efficiencykorting te billijken.
• Aandachtspunt is dat de besparing al wel verwerkt wordt in de rijksbegroting, maar er nog geen zicht is op daadwerkelijke overheveling van specifieke uitkeringen. Dit laatste vraagt besluitvorming binnen het rijk en mogelijk aanpassing van wet- en regelgeving. Bovendien is de besparing gebaseerd op de omvang van de spuks in 2022. Mogelijk is de omvang in 2026 kleiner of gaat maar een beperkt deel over. Als de besparing bij Miljoenennota wordt verwerkt in de gemeentefondsbegroting betekent dit een verdere verslechtering van het financiële beeld vanaf 2026. Het is echter ook mogelijk dat de besparing neer zal slaan op de departementale begrotingen. In alle gevallen is het voor gemeenten van belang dat er alleen over het bedrag dat daadwerkelijk wordt overgeheveld naar het gemeentefonds een korting wordt gerealiseerd.
• De nieuwe belastingen kunnen beide een bijdrage leveren aan het versnellen van woningbouw en bijbehorende infrastructuur en de bekostiging ervan. Belangrijk aandachtspunt is de exacte vormgeving en de uitvoerbaarheid. Omdat waardeontwikkeling van de grond niet met terugwerkende kracht belast kan worden en er voor beide belastingen wetgeving nodig is zullen de extra inkomsten zich pas over enige jaren voordoen.
• Het maximeren van OZB beperkt gemeenten in hun mogelijkheid om extra eigen inkomsten te verwerven. De financiële situatie van gemeenten vanaf 2026 vraagt eigenlijk wel om die mogelijkheid. De tekst in het hoofdlijnenakkoord spreekt expliciet over afspraken met gemeenten en laat ruimte voor interpretatie en uitwerking. Onderdeel daarvan kan zijn om als gemeenten gecompenseerd te worden voor een beperking van deze mogelijkheid.
• De extra bezuiniging op Jeugdzorg van €511 miljoen wordt geschrapt. Omdat gemeenten nu al geen rekening hoefden te houden met deze extra bezuiniging verandert dit niets aan het financiële beeld.

In de begroting zijn stelposten opgenomen die dienen voor de opvang van eenmalige en structurele nadelen.

a. Stelpost accres

De stelpost accres is er om schommelingen in het accres op te vangen. De algemene uitkering van het gemeentefonds is de belangrijkste bron van inkomsten voor gemeenten. De jaarlijkse toe- en afname van het Gemeentefonds wordt het accres genoemd. Het accres is gesplitst in een volume- en een loon- en prijsdeel. In de voorjaarsnota van het Rijk heeft het Rijk de nieuwe financieringssystematiek vervroegd van 2027 naar 2024. Het betekent dat volume accres vanaf 2024 wordt gebaseerd op een 8-jaars historisch gemiddelde (t-9 t/m t-2) van de ontwikkeling van het bruto binnenlandsproduct (bbp). Door het toepassen van het bbp zijn de tranches voor de jaren 2024 en 2025 lager dan in de Miljoenennota 2024.
Vervolgens is de indexatie voor loon- en prijsontwikkeling vanaf 2024 gebaseerd op de prijs bruto binnenlands product (pbbp) en geactualiseerd naar de stand van het Centraal Economisch Planbureau (CEP2024).

In verband met het vervroegen van de gewijzigde bbp-indexatie van 2027 naar 2024 dalen het volume en de LPO accres voor de jaren 2024 tot en met 2029. Voor 2024 wordt dit volledig gecompenseerd en voor 2025 voor ongeveer 50% zodat een tekort resteert van €675miloen (macro). Dit is de prijs die gemeenten moeten betalen voor het structureel afschaffen van de opschalingskorting. Voor de jaren 2026 tot en met 2029 vindt compensatie plaats, zodat gemeenten uiteindelijk voor de gemeenten een positief saldo resulteert van €675 miljoen, gelijk aan het bedrag voor het schrappen van de opschalingskorting.

In 2022 had het Rijk het volumedeel van het accres tot en met 2025 vastgezet. Daarom hebben we destijds voor de jaren 2024 en 2025 deze stelpost laten vrijvallen voor nieuw beleid. Het blijft onbekend of het gemeentelijke belastinggebied al dan niet wordt uitgebreid of herzien. Het Rijk schreef eerder: 'In samenspraak met de VNG wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn qua uitbreiding en modernisering van het belastinggebied". Dit is een belangrijke reden om de stelpost voor de komende jaren in stand te houden, maar ook de grillige (eenzijdige) keuzes van het Rijk tonen aan dat deze stelpost meer dan noodzakelijk is.

Voor het opvangen van autonome ontwikkelingen, anders dan nadelen in het accres Algemene uitkering, is jaarlijks een structurele stelpost beschikbaar. De bestendige gedragsregel is dat elk jaar wordt bekeken of de eerste jaarschijf van de stelpost eenmalig of structureel moet worden ingezet ter dekking van de autonome nadelen. Na de Voorjaarsnota 2024 bedraagt de stand van de stelpost: