In Deventer, maar ook landelijk, zien wij al een langere tijd een toename in de kosten voor jeugdzorg. We zien in Deventer niet zozeer een toename van het aantal jeugdigen in jeugdzorg maar wel dat bij een aantal jeugdigen de trajecten langer en duurder worden. Het verschil tussen de rijksbijdrage en de kosten die de gemeente maakt, nemen toe in nadelige zin. Vanaf 2019 investeren wij in projecten die invulling geven aan de doelstellingen van de visie van Wieg naar Werk. De preventieprojecten van Wieg naar Werk worden tot en met 2024 deels (€1,3 miljoen) betaald uit tijdelijke middelen en deels uit structurele middelen (€0,3 miljoen). Voorstel is om de preventie projecten structureel voort te zetten en de projecten onderdeel te laten uitmaken van het reguliere jeugdbeleid. De projecten liggen in lijn met de extra inspanning die van gemeenten wordt gevraagd vanuit de Hervormingsagenda Jeugd.

Met het wegvallen van de tijdelijke middelen en daarmee het stoppen van de projecten bestaat het risico dat de maatregelen (en de beoogde kwaliteitsverbeteringen en besparingen) vanuit de Hervormingsagenda niet (meer) worden gerealiseerd. Het stoppen van een aantal projecten zal direct merkbare en zichtbare gevolgen hebben voor jeugdigen. Maar ook personele gevolgen voor de organisaties die de preventieprojecten uitvoeren.
Vanwege corona zijn een aantal projecten later gestart of tijdelijk gestopt. Hierdoor is er in 2024 voldoende dekking om de projecten in 2025 te continueren.

Vanaf 2026 is een structureel budget van €1.247.000 benodigd om merendeel van de preventieprojecten voort te zetten. Voorgesteld wordt om in ieder geval de projecten te continueren met direct zichtbaar en merkbaar effect voor jeugdigen
De structurele dekking van €300.000 vanuit het innovatiebudget jeugd kan worden voortgezet omdat het innovatiebudget een onderbesteding kent. Binnen het programma Jeugd en onderwijs is binnen het budget voor toegang Jeugd een bedrag van €258.000 beschikbaar als dekking. Hiermee resteert een bedrag van €689.000 dat ten laste van de algemene middelen komt.

Het inburgeringsstelsel is veranderd. Gemeenten hebben sinds 1 januari 2022 een belangrijke rol bij de begeleiding van nieuwkomers die inburgeringsplichting zijn. Voor de wijze waarop de gemeente Deventer het nieuwe stelsel gaat uitvoeren zijn destijds inrichtingskeuzes gemaakt. Toen is afgesproken dat na een eerste periode van de uitvoering van de nieuwe wet inburgering (hierna Wi2021) een eerste evaluatie uit te voeren. Uitgangspunt is dat hierbij vooral wordt nagegaan of de voorgestelde dienstverlening in het plan ‘Inrichtingskeuzes als gevolg van de Wet inburgering 2021’ uitvoerbaar is en ook of dit wenselijk is voor 2024 en verder. De evaluatie is ook nodig vanwege de extra middelen die we inzetten voor de uitvoering van de wet. Uit de evaluatie is naar voren gekomen dat de gemeente op onderdelen (nog) niet voldoet aan de inrichtingskeuzes, er een extra inspanning nodig is om aan de wettelijke eisen (wi2021) en de inrichtingskeuzes en doelstellingen te voldoen. Dat het aan te bevelen is om de inrichtingskeuzes te herdefiniëren. Hier is het voorkeursscenario uit ontstaan.

Het voorkeursscenario - op basis van de aangescherpte inrichtingskeuzes - bestaat uit de volgende verbeterpunten:

• vroeg contact met de inburgeringsplichtige;
• vroege start via brede startklas (voorinburgering);
• omvang caseload terugbrengen naar 60 inburgeraars per fte;
• herijken en versterken maatschappelijke begeleiding en financieel ontzorgen;
• meer maatwerk in inburgeringstrajecten;
• versterken inzet vrijwilligers;
• vergroten beschikbaarheid kinderopvang;
• meer oog voor (psychische) gezondheid;
• nazorg na inburgering.

De uitvoering van dit voorkeursscenario vraagt vanaf 2025 €1.632.050 dekking. Bij verdere uitvoering van inburgering volgens het voorkeursscenario voorzien wij voor 2025 en verder een knelpunt van €1.632.050 per jaar in de dekking van de uitvoering van de wet inburgering. Die wordt veroorzaakt door structureel grotere aantallen statushouders en gezinsmigranten, de noodzakelijke verlaging van de caseloadnorm van de inburgeringsconsulenten en de gewenste doorontwikkeling van voorinburgering, waardoor:

• het subsidiebedrag maatschappelijke begeleiding is verhoogd (groeit mee met aantal statushouders);
• de opdracht aan KonnecteD meegroeit met een groter aantal B1-route deelnemers en uitbreiding van dienstverlening aan Z-route deelnemers;
• de formatie uitvoering verder uitgebreid moet worden (ontwikkeling naar beheersbare caseload, conform in 2021 aangekondigde formatiecalculatie, uitgevoerd begin 2024);
• uitbreiding beleidscapaciteit voor de verdere uitwerking en uitvoering van de actielijnen;
• er structureel middelen vrij gemaakt worden voor de inkoop van een brede startklas (doorontwikkeling voorinburgering).

Aan de inkomstenkant zien we dat het budget kleiner wordt doordat er vooralsnog geen zicht is op extra rijksmiddelen voor de uitvoering van inburgering. Het uitvoeringsbudget dat gemeenten ontvangen beweegt (anders dan de specifieke uitkeringen) niet mee met het aantal inburgeringsplichtigen. De hoogte van het bedrag is gebaseerd op basis van het aantal inwoners, dit is een vast bedrag en deze worden toegevoegd aan het Gemeentefonds. Hier ontstaat spanning tussen de uitvoeringskosten en het beschikbare budget.

Van 2022 tot en met 2024 zijn de middelen in het programmabudget verhoogde asielinstroom en middelen in de reserve nieuwkomers aangewend om de structureel beschikbare middelen aan te vullen. De budgettaire ruimte voor 2025 en verder is binnen het werkbudget verhoogde asielinstroom en de reserve nieuwkomers gering en onzeker. Binnen de geprognosticeerde uitgaven voor het voorkeursscenario is aanvullend €500.000 per jaar opgenomen voor de brede startklas/voorinburgering. Hiervoor is vooralsnog geen gemeentelijke dekking en is daarom meegenomen in dit voorstel.

Mochten er wel meer rijksmiddelen komen voor de uitvoering van de wet en/of meevallers ontstaan in het 'werkbudget verhoogde asielinstroom', dan komt dat deel van de nu geclaimde middelen dat niet ingezet hoeft te worden, weer vrij te vallen.

Gemeenten hebben er via de VNG bij de minister op aangedrongen in 2024 te starten met het opzetten van een betaalbaarheidsonderzoek, zodat gemeenten vanaf 2026 structureel passende financiering ontvangen voor de uitvoering van de Wet inburgering 2021. Ook vragen zij – ter overbrugging van die termijn, en vanwege de actuele situatie – een financiële tegemoetkoming voor gemeenten via het gemeentefonds voor 2024, 2025 en 2026, zodat gemeenten ook in deze jaren een volwaardig inburgeringstraject kunnen bieden aan hun nieuwe inwoners.